W każdej dyscyplinie sportowej znaczącą rolę odgrywa trener. Jest on osobą, która spaja zespół,
prowadzi do zwycięstw, motywuje do wzmożonej pracy na treningach. Jednak oprócz wyniku
sportowego, powinien skupiać swoją uwagę także na rozwoju osobistym swoich zawodniczek.
Bowiem wychowanie, tak ważne dla rozwoju człowieka, jest wpisane w proces szkolenia
sportowego. Co więcej, kobiety odnajdują w sporcie trochę inne wartości niż zawodnicy płci
przeciwnej – oprócz sukcesów stricte sportowych koncentrują się także na emocjach, uczuciach
oraz interakcjach na linii trener-zawodniczka-zespół.
,,Potrzebę partnerstwa w układzie wychowawczym trener-zawodnik potwierdzają poglądy na
temat czynników warunkujących autorytet trenera, które świadczą, że zawodnicy dojrzeli do
roli jego partnerów w procesie treningu. Zawodnicy wymieniają tu kolejno: dużą wiedzę
fachową, umiejętność nauczania swojej dyscypliny, poczucie sprawiedliwości, koleżeński
stosunek do zawodników, konsekwentne stawianie i egzekwowanie wymagań, natomiast
czynniki warunkujące skuteczność pracy trenera są według nich inne – atmosfera w zespole,
stosunki trener-zawodnik, styl kierowania zespołem.
Przeprowadzone badania (Z. Żukowska) wykazały, iż tylko 30% zawodników może rozmawiać o
wszystkim ze swoim trenerem, trener nie interesuje się zupełnie życiem osobistym zawodnika
(53% wypowiedzi), trener nie spełnia funkcji wychowawcy (52% wypowiedzi), 58%
zawodników wypowiedziało się za demokratycznym stylem kierowania, a tylko 10% za
autokratycznym.
Rzeczywistość wychowawczą w badanych zespołach definiować można również badając źródła
niepowodzeń w pracy trenera, na które wskazują zawodnicy: brak dobrej atmosfery (38%), brak
przygotowania fachowego (24%), ujemne cechy charakteru trenera (15%), brak podejścia
pedagogicznego (10%). Źródła sukcesów trenera wskazywane przez zawodników potwierdzają
tezę o czynnikach osobowościowo-pedagogicznych warunkujących powodzenie: czynniki
pedagogiczne (35%), charakter trenera (34%), kwalifikacje trenera (28%).
(…) W pracy z kobietami w sporcie od tych udanych interakcji w największym stopniu zależy
sukces. W tym świetle możemy mówić o wybranych czynnikach warunkujących te interakcje:

1. Poznanie osobowości każdej zawodniczki.
   Poznanie to może mieć miejsce w różnych sytuacjach: na treningu, poza treningiem, podczas
   zawodów, w kontakcie z koleżankami i przeciwniczkami, z sędzią i organizatorami, podczas
   wyjazdu na zawody itp. Ale to poznanie powinno stanowić jeden z istotnych elementów procesu
   szkoleniowego. W jego efekcie trener może różnicować metody oddziaływania na zawodniczkę,
   inaczej kierować rozwojem jej kariery sportowej, różnicować zadania treningowe,
   wkomponowywać kształcenie i przyszłość zawodniczki w to, co robi w sporcie, z
   perspektywicznym myśleniem o jej losie po zakończeniu kariery. Poznać zawodniczkę, to znaczy
   poznać uwarunkowania psycho-fizyczne jej kariery, ale również bogactwo (ubóstwo) jej sfery
   duchowej, system preferowanych wartości, jej postawy wobec różnych przejawów życia w
   sporcie i poza sportem. Poznawszy zawodniczkę, jej wrażliwość (bądź brak wrażliwości) łatwiej
   można dobrać odpowiednie środki w sytuacji sukcesu lub przegranej. Poznanie zawodniczki
   ułatwia trenerowi znalezienie dla niej właściwego miejsca w zespole.
2. Poznanie struktury nieformalnej zespołu pomaga w weryfikacji orientacji w tym
   zakresie trenera.
   Poznanie osób znaczących w zespole wskazuje na to, na kim może trener się oprzeć budując
   klimat grupy, kto może mu w tym pomóc, a kogo należałoby izolować – chociażby w zakresie
   dominacji. Ogromne znaczenie w pracy z kobietami w sporcie ma znajomość osób izolowanych
   lub izolujących się. Mogą być tego różne przyczyny, należy je zbadać i starać się likwidować ich źródła. Mogą to być potencjalne kandydatki do sukcesu w sporcie, a brak akceptacji przez grupę lub grupy przez zawodniczkę stanie na drodze do pełnej samorealizacji. Poznanie struktury nieformalnej może pomóc trenerowi w procesie adaptacji nowych zawodniczek w zespole i kontrolowanym przebiegu ich akceptacji przez zespół.

3. Styl kierowania zespołem kobiet w sporcie wymaga od trenera uwzględnienia
   określonych kryteriów doboru.
   Dlatego elastyczność w tym względzie traktowana jest w kategoriach kunsztu pedagogicznego
   trenera. Gorzej, jeśli trener niemalże genetycznie i osobowościowo jest skazany na styl
   autokratyczny czy rygorystyczny, którego na codzień wiele kobiet nie akceptuje w sporcie. To
   właśnie kobiety – w przeciwieństwie do mężczyzn – na pierwszym miejscu wśród czynników
   warunkujących autorytet trenera stawiają ,,stosunek do zawodniczki”. Dopiero na drugim
   miejscu to, co jest u mężczyzn na pierwszym – wiedzę i umiejętności trenera, jego
   przygotowanie metodyczne do pracy. Nie oczekują one nadmiernego liberalizmu, pobłażania, ale
   kultury bycia i szacunku z równoczesną konsekwencją wymagań i sprawiedliwą oceną postawy
   wobec zadań treningowych i startów. Wrażliwość kobiet sprawia, że niezwykle cenią sobie
   kulturę bycia trenera na co dzień, jego rolę w integracji zespołu, jego takt w rozwiązywaniu
   sytuacji konfliktowych, a nawet jego zwykłą, ludzką życzliwość dla problemów i sytuacji kobiety
   uprawiającej sport. Na chamstwo w tych interakcjach nie ma zgody kobiet.
4. Szansa na autokreację i socjalizację w sporcie.
   Autokreacja, czyli po prostu samorealizacja jest silnie rozbudowaną potrzebą kobiet
   uprawiających sport. Kobieta – nieco inaczej jak mężczyzna – samorealizuje się w sporcie w
   sposób aktywny. Procent kobiet uprawiających sport wyczynowo jest dużo mniejszy od
   mężczyzn, mężczyźni mają dużo czasu na samorealizowanie się w swych biernych
   zainteresowaniach (na co kobietom niewiele starcza czasu), dlatego uprawiając aktywnie sport
   chcą się samorealizować, często z całą determinacją swego wyboru. Zjawisko socjalizacji jest co
   najmniej dwukrotnie wyższe w odniesieniu do kobiet niż mężczyzn uprawiających sport. Wiąże
   się to z potrzebami ich osobowości, które są aktywniejsze wtedy, gdy są akceptowane, a
   przestają być aktywne, gdy nie akceptują tych, z którymi współpracują, po prostu maleje
   motywacja.
5. Wzajemny szacunek dla swej wiedzy i kompetencji.
   Z szacunku tego wypływa zaufanie i odpowiedzialność każdej ze stron (trener, zawodniczka,
   zespół) za wspólną pracę i jej efekt. To może niezwykle motywować wszystkie trzy strony, pod
   warunkiem, że będą to doceniały i chciały permanentnie się dokształcać, korzystając z wiedzy i
   doświadczeń wzajemnych, studiując, śledząc nowości i wnosząc kolejne doświadczenia z
   zawodów, które po dyskusji motywują do doskonalenia treningowego.
6. Akceptacja do uprawiania sportu przez kobiety w ich środowisku (rodzinnym, szkolnym,
   koleżeńskim pracy)
   Brak tej akceptacji demotywuje do aktywności sportowej kobiety, czynią to nieco ,,w ukryciu”
   przez co tracą tak ważną szansę na samorealizację.
7. Zewnętrzne czynniki takie jak: stosunki trenera z klubem i związkiem sportowym,
   rzetelność i odpowiedzialność sędziów i organizatorów sportowych oraz funkcje mass
   mediów.
   Skutki niekontrolowanych działań tych środowisk bardziej niż w pracy z mężczyznami w sporcie
   zagrażają interakcjom w sporcie kobiet.
8. Zbliżony system wartości, preferencje w sporcie i w życiu przypisywane dokonywanym
   wyborom moralnym, a reprezentowane przed konkretny zespół kobiet.
   Rozbieżność w zakresie wartości, rożny stosunek do pracy w ogóle, a w tym zajęć treningowych
   i zawodów może sprawiać trudności w integracji takiego zespołu każdemu trenerowi. Nie może

to nie odbić się na skutecznych interakcjach w pracy trenera z każdym zawodnikiem i całym
zespołem.”

Bibliografia:
Warunki interakcji trener-zawodniczka-zespół Anna Dąbrowska, Zofia Żukowska ,,Sport w życiu kobiety”
redakcja naukowa Zofia Żukowska, Polskie Stowarzyszenie Sportu Kobiet, Warszawa 1995, s. 88-93.